Η Αυτοδιοίκηση στην Ε.Ε.

Η μείζων θεσμική μεταρρύθμιση που φέρει το κωδικό όνομα «Καλλικράτης» δεν συνιστά μια απλή διαφοροποίηση της χωροθέτησης της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αποτελεί μια ριζική αναδιάρθρωση της ελληνικής Πολιτείας, μέσω της οποίας το ενιαίο κεντρικό κράτος υποχωρεί εκχωρώντας αρμοδιότητες σε υποκρατικές οντότητες, τις αυτοδιοικούμενες Περιφέρειες. Οι τελευταίες δεν θα διαθέτουν αυτόνομη κανονιστική αρμοδιότητα, εξοπλίζονται, ωστόσο, με σημαντικές αρμοδιότητες, αναπτυξιακής και κοινωνικής υφής. Το ελληνικό κράτος, ένα από τα πλέον συγκεντρωτικά, μέχρι σήμερα, στον ευρωπαϊκό χώρο, φιλοδοξεί έτσι να καταστεί επιτελικό, υπό την έννοια της παρακράτησης κυρίως του κεντρικού σχεδιασμού, συντονισμού και ελέγχου.

Η εξέλιξη αυτή δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο στον ευρωπαϊκό χώρο. Αντιθέτως, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση παρατηρείται την τελευταία εικοσαετία μια ισχυρή τάση συνταγματικής μεταρρύθμισης, με σκοπό την ενίσχυση της αποκέντρωσης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, τόσο σε ενιαία, παραδοσιακά, κράτη (Γαλλία) όσο και σε άλλα που μέχρι τώρα ανέπτυσσαν κεντρομόλες δυνάμεις (Βρετανία). Τα κράτη αυτά έρχονται να προστεθούν στον κατάλογο των κλασικών ομοσπονδιακών (Γερμανία) ή ιδιοτύπως σπονδυλωτών (Ισπανία) κρατών. Η ενδιάμεση έτσι κατηγορία, μεταξύ των ενιαίων και των ομοσπονδιακών κρατών, απαριθμεί πλέον εκτός της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, την Ιταλία και τη Μεγάλη Βρετανία.

Η κλασική αντίρρηση που προβλήθηκε ενάντια στη διαδικασία αυτή της αποκέντρωσης στηρίχθηκε στην αρχή της ισότητας, υπό την έννοια της διακινδύνευσης της ίσης απόλαυσης κοινωνικών αγαθών, όπως η εκπαίδευση και η δημόσια υγεία. Η διαφορετική οικονομική ανάπτυξη των Περιφερειών, σύμφωνα με το επιχείρημα, μπορεί να οδηγήσει σε ανισότητες στο πλαίσιο του ίδιου κράτους και διακύβευση της βασικής λειτουργίας της πολιτότητας, της αναδιανομής δηλαδή του πλούτου ανάμεσα σε πολίτες και περιφέρειες. Δεν είναι τυχαίο έτσι ότι οι Εργατικοί της Βρετανίας ήταν αρχικά αντίθετοι στη διαδικασία αποκέντρωσης του κράτους τους.

Οι αντιρρήσεις αυτές κάμπτονται βάσει δύο θεμελιακών επιχειρημάτων: Πρώτον, η διαδικασία της αποκέντρωσης της πολιτικής εξουσίας δεν οδηγεί σε αποσύνθεση της πολιτικής ενότητας και κοινωνικής συνοχής, αν τελεστεί σταδιακά και συνοδεύεται από την υιοθέτηση κοινών αξιών και μιας συναντίληψης σχετικά με το γενικό συμφέρον της πολιτικής κοινότητας, υπό την εποπτεία, τον συντονισμό και την επικουρική δράση του κεντρικού κράτους. Δεύτερον, η αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας μέσω της αυτοδιοίκησης των Περιφερειών συνιστά αναφαίρετο στοιχείο δημοκρατίας, όπως η έννοια αυτή ανανοηματοδοτείται υπό το φως της αρχής της επικουρικότητας. Πιο απλά, οι αποφάσεις μεταφέρονται εγγύτερα στους πολίτες, οι τελευταίοι αισθάνονται και γίνονται περισσότερο υπεύθυνοι για την κοινή τους πορεία.

Η τάση ενίσχυσης της τοπικής αυτοδιοίκησης συνυπάρχει, εξάλλου, με την ενδυνάμωση του υπερκρατικού επιπέδου διακυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι φαινομενικά αντιθετικές αυτές διαδικασίες μεταφοράς κρατικών αρμοδιοτήτων προς τα κάτω και προς τα πάνω οδηγούν προς τη σταδιακή δημιουργία ενός πολυεπίπεδου μοντέλου διακυβέρνησης, με εν μέρει διακριτές αρμοδιότητες για κάθε επίπεδο, και διαρρηγνύουν τη μονοκαθεδρία του εθνικού πολιτικού πλαισίου άσκησης πολιτικής εξουσίας. Φιλοδοξούν έτσι να αποτελέσουν τρόπο διάσωσης του δημόσιου χαρακτήρα της τελευταίας.

Από τη Λίνα Παπαδοπούλου,

 Eπίκουρη καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο τμήμα Νομικής του ΑΠΘ
 «E» 17/9 :http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11374&subid=2&pubid=30654951